Οστεοαθρίτιδα- Διατροφή -Άσκηση

Η Οστεοαθρίτιδα (OA) αποτελεί την πιο συχνή πάθηση του μυοσκελετικού συστήματος και τον κύριο εκπρόσωπο των εκφυλιστικών αρθρίτιδων.Χαρακτηρίζεται, κυρίως, απο τη φθορά του αρθρικό χόνδρο και επεκτείνεται σε ολόκληρη την άρθρωση, περιλαμβάνοντας το υποχόνδριο οστούν, τους συνδέσμους, τον αρθρικό θύλακα, τον αρθρικό υμένα, καθώς και τους περιαρθρικούς μυς και τένοντες. Ο αρθρικός χόνδρος ινιδοποιείται, παρουσιάζει ρωγμές, ελκοποιείται και τελικά εκφυλίζεται.
Παράγοντες κινδύνου
1. Ηλικία: Η συχνότητα της πάθησης αυξάνεται δραματικά στις ηλικίες άνω των 75 ετών. 
2. Κληρονομικότητα: Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι γενετικοί παράγοντες επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης OA.
3. Παράγοντες διατροφής: Η παρουσία της βιταμίνης C και του ασκορβικού οξέος  προστατεύει τον αρθρικό χόνδρο από την οξειδωτική καταστροφή του και συνεισφέρει ση σύνθεση του κολλαγόνου τύπου II. O ρόλος της βιταμίνης D, έχει αποδειχθεί οτι ενέχει σημασία για τον οστικό μεταβολισμό.

 4. Παχυσαρκία: Τα παχύσαρκα άτομα έχουν αυξημένο κινδύνο ανάπτυξης OA σε γονάτα και ισχία, σε σχέση με τα λιποβαρή άτομα, λόγω αυξημένης μηχανικής φόρτισης του αρθρικού χόνδρου.
5. Κακώσεις και τραυματισμοί της άρθρωσης: Τα κατάγματα ή ρήξεις μηνίσκων αποτελούν συχνές αιτίες ανάπτυξης OA, ιδιαίτερα σε άνδρες νεότερης ηλικίας.

6. Επαγγελματικές ή αθλητικές δραστηριότητες: Η επαναλαμβανόμενη επαγγελματική ή αθλητική μηχανική επιβάρυνση και καταπόνηση των αρθρώσεων,αυξάνει τις πιθανότητες βλάβης λόγω υπερβολικής φόρτισης.

Διατροφική πρόληψη και διατήρηση υγιή αρθρώσεων

Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και σωστού διαιτολογίου, σχεδόν πάντα δρά ως πρόληψη πολλών ασθενειών. Στην Οστεοαθρίτιδα τροφές με πλούσια αντιοξειδωτική δράση όπως φρούτα και λαχανικά που εμπεριέχουν μεγάλες ποσότητες  βιταμινών Ε, Α, C, φαίνεται να επιβραδύνουν τη φυσιολογική φθορά στις αρθρώσεις,

Τα ω-3 λιπαρά οξέα  προστατεύουν τις αρθρώσεις και μειώνουν τη χρόνια φλεγμονή,και το άλγος σε αθρίτιδες,  Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα είναι τα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες, ο σολομός, ο τόνος, καθώς και τα καρύδια και ο λιναρόσπορος. 

Η συνιστώμενη κατανάλωση άπαχων πρωτεΐνών όπως κοτόπουλο, ψάρι, θαλασσινά και όσπρια, εξυπηρετούν στη καλή κατάσταση των μυών και του αρθρικού χόνδρου, καθώς και στην υγεία των αρθρώσεων.

Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζουν το ασβέστιο και η βιταμίνη  D (γαλακτοκομικά προιόντα, αμύγδαλα,αυγά και διατροφικά συμπληρώματα ) συμβάλλοντας στη μείωση  της απώλειας της οστικής μάζας και βοηθώντας στη διατήρηση της υγείας των αρθρώσεων. Το νερό επίσης, βοηθάει στη λίπανση των αρθρώσεων.

Τέλος, Συμπληρώματα γλυκοζαμίνης και χονδροιτίνης σε συνδοιασμό μπορεί  να ανακουφίσει από τον πόνο σε περιπτώσεις αρθρίτιδας. Η γλυκοζαμίνη και η χονδροιτίνη είναι χονδροπροστατευτικές ουσίες δηλαδή συμβάλλουν στην αναδόμηση του χόνδρου και παρεμποδίζουν την περαιτέρω καταστροφή του (π.χ. στην οστεαρθρίτιδα). Για οποιαδήποτε λήψη συμπληρωμάτων, συμβουλευτείτε πρώτα τον ιατρό σας ή το διαιτολόγο σας. 

Άσκηση και οστεοαθρίτιδα

Η μείωση του σωματικού βάρους, η ασκηση και η εκπαίδευση του πάσχοντα σε δραστηριότητες που βελτιώνουν την κινητικότητα των αρθρώσεων έυνοούν την αντιμετώπιση της OA.

Η άσκηση βοηθά τους ασθενείς, μειώνοντας τα άλγη των αρθρώσεων , τη δυσκαμψία καθώς αυξάνει την ευλυγισία και τη δύναμη. 
Το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει ήπιες ασκήσεις, που σιγά σιγά δυσκολεύουν χωρίς όμως να δημιουργείται πίεση στον αθλούμενο, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται αύξηση δραστηριότητας αλλά συγχρόνως να μπορεί να συνομιλήσει κατά τη διάρκεια της άσκησης.

Κατάλληλοι τύποι ασκήσεων είναι : 

• Ασκήσεις για το εύρος κίνησης των αρθρώσεων,οι οποίες αυξάνουν την ευλυγισία των ιστών, ιδιαίτερα σε συνδοιασμό με διατάσεις.
• Ασκήσεις ενδυνάμωσης στις οποίες ο ασθενείς δεν πρέπει να νιώθει πόνο και να εκτελούνται σε καθημερινή βάση με σκοπό να αυξήσουν τη μυϊκή δύναμη. Μπορούν να γίνουν ισομετρικές ασκήσεις (ασκείται δύναμη χωρίς να αλλάζει το μήκος του μυός) ή ισοτονικές με αντίσταση.
• Ασκήσεις αεροβικές όπως το γρήγορο περπάτημα, το ποδήλατο, η κολύμβηση. Μπορούν να γίνονται 3 φορές την εβδομάδα για 20-30 λεπτά. Βελτιώνουν το καρδιαγγειακό σύστημα, βοηθούν στη μείωση του σωματικού βάρους και γενικά προκαλούν ευεξία.

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακό τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

ΔΥΣΦΑΓΙΑ ΣΤΗ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Η δυσφαγία είναι διαταραχή της φυσιολογικής διαδικασίας κατάποσης, δηλαδή της μεταφοράς της τροφής και των υγρών από τα χείλη έως το στομάχι, και παρατηρήται τόσο σε βρέφη, όσο και σε ενήλικες. 

Τη διακρίνουμε σε τρεις φάσεις:

1. Στοματική φάση = μάσηση στερεάς τροφής και μείξη με σίελο, ώστε να καταστεί μαλακή και υγρή
2. Φαρυγγική φάση = η γλώσσα ωθεί το περιεχόμενο της στοματικής κοιλότητας προς τον φάρυγγα, ενώ ταυτόχρονα προκαλείται ερμητική σύγκλιση του λάρυγγα με αναστολή της αναπνοής, ώστε να αποτραπεί είσοδος τροφής και υγρών στις αναπνευστικές οδούς και τους πνεύμονες
3. Οισοφαγική φάση = η τροφή και τα υγρά διελαύνουν τον οισοφάγο και καταλήγουν στο στομάχι. Η διέλευση διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα

Τα ηλικιωμένα άτομα συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατάποση και στη μάσηση της τροφής τους. Η δυσφαγία σε αυτούς, μπορεί να προέλθει από παθολογικά αίτια όπως π.χ. το εγκεφαλικό επεισόδιο, η νόσος του Πάρκινσον, η άνοια, το Αλτσχάιμερ και ο καρκίνος του φάρυγγα.

Συχνά όμως η δυσφαγία μπορεί να σχετίζεται και με ψυχολογικούς παράγοντες. Η μειωμένη διάθεση που παρατηρείται σε ηλικιωμένους ανθρώπους, πολλές φορές οδηγεί σε μειωμένη όρεξη και άρνηση κατανάλωσης επαρκούς τροφής. Επίσης τα φάρμακα που λαμβάνουν μπορεί να αλλοιώσουν αισθήσεις όπως η γεύση και η όσφρηση, επηρεάζοντας κατά συνέπεια και τη λήψη φαγητού.
Στην αντιμετώπιση της δυσφαγίας εμπλέκονται διαφορετικές ειδικότητες που συντελούν την Ομάδα Αποκατάστασης (ο κλινικός γιατρός, ο νευρολόγος, ο πνευμονολόγος,ο οδοντίατρος, ο Ωτορινολαρυγγολόγος, ο ακτινολόγος,ο γαστρεντερολόγος , ο λογοθεραπευτής,ο διαιτολόγος, ο εργοθεραπευτής και ο φυσικοθεραπευτής)  που εχει ως στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την αποφυγή ασθενειών, επιπλοκών και θανάτων.

Η δυσφαγία είναι μία σοβαρή κατάσταση, η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και κατάλληλα ο ηλικιωμένος οδηγήται σε υποθρεψία, λόγω μειωμένης πρόσληψης τροφής αλλά και στο θάνατο λόγω απόφραξης των αεραγωγών. Για να θεραπευτεί το πρόβλημα που οδηγεί στη δυσφαγία, ο τρόπος αντιμετώπισής της είναι μέσω της παρασκευής ειδικά σχεδιασμένων τροφίμων, ούτως ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος αναρρόφησης για το άτομο, αλλά παράλληλα να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του με εύγεστα και ευχάριστα φαγητά.
Ο ρόλος του Διαιτολόγου είναι πολύ σημαντικός, διότι παρεμβαίνει στη τροποποίηση του διαιτολόγιου του ασθενούς, ως προς την ποσότητα την πυκνότητά και τη θρεπτική του αξία, ώστε να προλάβει την εισρόφηση και να διασφαλίσει την σωστή σίτιση του ασθενούς. Μαζί με τον λογοθεραπευτή καθορίζουν την «αρχική» πυκνότητα, ετσι ώστε να είναι πιο εύκολη η μάσηση και η κατάποση του ασθθενούς. Η πολτοποίηση των τροφίμων πραγματοποιήται σε διάφορους βαθμούς ανάλογα με τη σοβαρότητα της δυσφαγίας ή με πύκνωση των υγρών, έτσι ώστε να αποφευχθεί πιθανός πνιγμός λόγω αναρρόφησης. Ο καθορισμός της ποσότητας και της πυκνότητας της τροφής, ακολουθεί τα εξής βήματα:

• Λεπτόρρευστα υγρά
• Παχύρευστα υγρά
• Πολτοποιημένη τροφή
• Μαλακιά τροφή
• Στερεά τροφή

Η πυκνότητα της τροφής επιτυγχάνεται με την χρήση πυκνωτικών στοιχείων στα υγρά, τα οποία διευκολύνουν την κατάποση χωρίς να μεταβάλλουν τη γεύση .

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακό τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

ΘΥΡΟΕΙΔΗΣ - ΔΙΑΤΡΟΦΗ-ΑΣΚΗΣΗ

Ο Θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς αδένες του ενδοκρινικού μας συστήματος. Έχει σχήμα πεταλούδας, βρίσκεται στο προσθιο τμημα του λαιμού μας και ζυγίζει φυσιολογικά 20-25 γραμμάρια.  Ακριβώς κάτω από το θυρεοειδή βρίσκονται συνήθως τέσσερεις μικροί αδένες στο μέγεθος φακής, οι παραθυρεοειδείς αδένες που ρυθμίζουν τα επίπεδα ασβεστίου στον οργανισμό.  

Ο θυροειδής παράγει τρεις βασικές και πολύ σπουδαίες για τον οργανισμό ορμόνες: τη θυροξίνη (γνωστή και ως Τ4), την τριιωδοθυρονίνη (γνωστή και ως Τ3) και την καλσιτονίνη. Η καλσιτονίνη κατέχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στον οργανισμό μας, ενώ οι ορμόνες Τ3 και Τ4 έχουν άμεση επίδραση στη φυσιολογική ανάπτυξη του οργανισμού, στην ωρίμανση του σκελετού, στο βάρος του σώματος, στην έμμηνο ρύση, στη σύλληψη και στη φυσιολογική εξέλιξη της εγκυμοσύνης. Για τη σύνθεση των θυροειδικών ορμονών απαραίτητο στοιχείο είναι το Ιώδιο, η έλλειψη του οποίου οδηγεί μοιραία σε μειωμένη παραγωγή ορμονών.

 Η ποσότητα των ορμονών που συνθέτει και εκκρίνει ο θυρεοειδής ρυθμίζεται με μια ορμόνη που λέγεται θυρεοτρόπος (TSH)  η οποία εκρίνεται απο την  την υπόφυση, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. 

Ποια όμως είναι η διαφορά μεταξύ υποθυρεοειδισμού και υπερθυρεοειδισμού;

Σε περίπτωση υποθυρεοειδισμού ο αδένας  υπολειτουργεί με μειωμένη έκκριση ορμονών και σε περίπτωση υπερθυρεοειδισμού, υπερλειτουργεί με υπερέκκριση θυρεοειδικών ορμονών.

Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να είναι πρωτοπαθής δηλ. να οφείλεται είτε σε βλάβη του ίδιου του θυρεοειδούς είτε δευτεροπαθής να οφείλεται δηλ. σε βλάβη της υπόφυσης

Στις βιοχημικές εξετάσεις,παρατηρείται μείωση των Τ3 και Τ4 με ταυτόχρονη αύξηση της TSH.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΥ:

1. Αύξηση σωματικού βάρους
2. Αύξηση Χοληστερίνης
3. Αρτηριακή υπέρταση – Βραδυκαρδία – Μυξοίδημα - Δύσπνοια
4. Αίσθηση κρύου – Υποθερμία - Χλομάδα άκρων
5. Ξηροδερμία – Τριχόπτωση – Εύθραυστα νύχια
6.  Αναιμία – Ληθαργία
7. Δυσκοιλιότητα – Ανορεξία
8. Εύκολη κόπωση – Μυαλγίες – Κράμπες
9. Μυϊκές αδυναμίες – Διάχυτα άλγη
10. Οίδημα βλεφάρων
11.  Ελάττωση μνήμης – Κατάθλιψη
12. Διαταραχές περιόδου – Στειρότητα – Ανικανότητα
13. Υπερπρολακτιναιμία – Γαλακτόρροια
14. Νοητική καθυστέρηση στα νεογνά

Αντίθετα στον υπερθυρεοειδισμό παρατηρούνται δύο κύριες μορφές του, η τοξική διάχυτος βρογχοκήλη (νόσος του Graves ή νόσος του Basedow) όπου όλος ο θυρεοειδής αδένας υπερλειτουργεί και η τοξική οζώδης βρογχοκήλη όπου στο θυρεοειδή αναπτύσσεται ένας ή περισσότεροι όζοι που υπερπαράγουν θυρεοειδικές ορμόνες. 

Στα ευρήματα των βιοχημηκών εξετάσεων παρατηρούμε επίσης αύξηση των Τ3, Τ4 και 

μείωση της TSH.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΥ: 

1. Απώλεια σωματικού βάρους
2.  Καρδιακή ανεπάρκεια – Υπέρταση
3. Ταχυκαρδία – Καρδιακές αρρυθμίες
4. Γενική υπερκινησία – Ταχύπνοια – Δύσπνοια
5. Θερμό και εφιδρωμένο δέρμαΔυσανεξία στη ζέστη
6. 7Λέπτυνση τριχών
7. Νευρικότητα – Ευερεθιστικότητα – Αϋπνία – Εξάψεις
8. Υπερκινητικότητα γαστρεντερολογικού και διάρροια
9. Τρεμούλιασμα χεριών
10. Εύκολη κόπωση
11. Μυϊκή αδυναμία ποδιών και οίδημα άκρων
12. Οίδημα βλεφάρων – Εξόφθαλμο – Διπλωπία
13. Διαταραχές περιόδου – Γυναικομαστία
14. Διόγκωση ήπατος
15. Διόγκωση αδένα – Βρογχοκήλη (Νόσος Graves)

Πως αντιμετωπίζονται διατροφικά οι παθήσεις θυρεοειδούς;

Το κλειδί για την πρόληψη συνθηκών θυρεοειδούς ,προυποθέτει εναν υγιεινό τρόπος ζωής που να υποστηρίζει ένα υγιές θυρεοειδή και έναν υγιή μεταβολισμό. 

Σε περίπτωση διάγνωσης υποθυρεοειδισμού, η αντιμετώπιση του περιλαμβάνει τον εντοπισμό των  

βαθύτερων αιτίων του υποθυρεοειδισμού, οι οποίες περιλαμβάνουν: τροφικές αλλεργίες, βαρέα μέταλλα, διάφορα διατροφικές ελλείψεις (όπως το ιώδιο), και πιο συχνά, το άγχος. Ως προς διευκόλυση του ασθενή καλό θα ήταν να καταγράψει τρόφιμα που πιθανόν να προκαλούν πεπτικό στρες, όπως η γλουτένη ή / και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, και να τα περιοριστούν  ή να αποφευχθούν εντελώς απο τη διατροφή του. 

Ωστόσο, στο διατροφικό πλάνο πρέπει να ενταχθούν τρόφιμα που περιέχουν ιώδιο, ψευδάργυρο, ωμέγα-3 λιπαρά, σελήνιο, βασικά μέταλλα και βιταμίνες. Καλό είναι να εξαλείφθούν  πλήρως εξευγενισμένα άλευρα, τα σάκχαρα και τα επεξεργασμένα τρόφιμα, λόγω του εμπλουτισμού τους με ζάχαρη και άλλα ανθυγιεινά συστατικά.

Πώς η άσκηση ενισχύει τη λειτουργία του θυρεοειδούς.

Σε Υποθυρεοειδισμό ενδείκνυται αερόβια άσκηση ή και ασκήσεις έντονης καταβολής μυών που να προκαλούν εφίδρωση, ετσι ώστε να αυξηθεί η αιματική ροή στο σκελετικό μυ με ταυτόχρονη αυξηση οξυγόνου που συνεπάγεται καλυτερες καύσεις, αποβάλοντας επίσης τις τοξίνες από το σώμα.

Σε Υπερθυρεοειδισμό ενδείκνυται ασκηση αντιστρές και κυρίως διατατικές όπως γιόγκα, διαλογισμός, πρακτικές τεχνικές αναπνοής και αργό περπάτημα. 

Τέλος, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διάφορα συμπληρώματα που βοηθούν στην ενίσχυση της λειτουργίας του θυρεοειδούς, συμπεριλαμβανομένων όλων των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για τη σωστή του θυρεοειδούς και τη λειτουργία του μεταβολισμού.

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακο τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΚΑΙ Η ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΞΙΑ

Οι ξηροί καρποί κατατάσσονται στην ομάδα του λίπους και είναι πλούσιοι σε ενέργεια και θερμίδες.  Ταυτόχρονα όμως είναι πολύ θρεπτικοί και μπορούν να καταναλώνονται ακόμα και κατά τη διάρκεια της δίαιτας. Λόγω του ότι είναι  πλούσιοι σε φυτικές ίνες, βιταμίνες, αμινοξέα και ιχνοστοιχεία, παίζουν καθοριστικό ρόλο στον έλεγχο της πείνας (σε συνιστώμενη ποσότητα) και κατά συνέπεια, στον έλεγχο του βάρους.

Από έρευνες έχει αποδειχτεί ότι είναι πλούσιοι σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (υγιεινά λίπη δηλαδή), πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία (π.χ. μαγνήσιο), φυτικές ίνες, αλλά και σε πολλές βιταμίνες, όπως η Ε. Γι’ αυτό άλλωστε και οι ειδικοί μάς προτρέπουν να τους καταναλώνουμε ακόμα και καθημερινά, συστήνοντάς μας απλώς να μην ξεπερνούμε το μέτρο και να τους προτιμούμε νωπούς και ανάλατους.

Ενεργειακή και θρεπτική αξία

Μια μικρή χούφτα ξηροί καρποί (περίπου 30 γρ.) αποδίδουν κατά μέσο όρο 170 θερμίδες, προερχόμενες κυρίως από λιπαρά.

Ανά 30γρ.		Φιστίκια	Αμύγδαλα	Κάσιους	Φουντούκια	Καρύδια
Θερμίδες		160	160	160	178	183
Διατροφική αξία	Λιπαρά	13γρ.	14γρ.	13γρ.	17γρ.	18γρ.
	Πρωτεΐνες	6γρ.	6γρ.	5γρ.	3γρ.	4γρ.
	Υδατάνθρακες	8γρ.	6γρ.	9γρ.	5γρ.	4γρ.

Μικροθρεπτική αξία

Μεταξύ πολλών άλλων, περιέχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως το φολικό οξύ, βιταμίνη Ε, μέταλλα όπως σίδηρος, ασβέστιο, κάλιο, ψευδάργυρος, ιχνοστοιχεία όπως χαλκός και σελήνιο, αλλά και πολλά θρεπτικά στοιχεία, όπως πολυφαινόλες και φυτικές στερόλες.

Φιστίκια Αιγίνης

Διατροφική αξία:  Δύο χούφτες φιστίκια αντιστοιχούν σε 1 μερίδα κρέας, καθώς είναι πλούσια σε πρωτεΐνη όπως επίσης είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, που είναι επίσης ευεργετικά για την καρδιά.

Αράπικο φιστίκι

Διατροφική αξία: Έχουν μεγάλη ποσότητα φυτικών στερολών (διπλάσια από τους άλλους ξηρούς καρπούς και τα υπόλοιπα τρόφιμα που θεωρούνται καλές πηγές) και είναι έτσι πολύ αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της χοληστερίνης.

Αμύγδαλα

Διατροφική αξία: Είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά, βιταμίνη Ε, φυτικές ίνες , φυτοστερόλες και πολύ καλή πηγή ασβεστίου ( Ένα φλιτζάνι αμύγδαλα μας δίνει τόσο ασβέστιο όσο και 30γρ φέτα).  

Κάσιους

Διατροφική αξία:  Πλούσια σε πρωτεΐνες, περιέχουν κορεσμένα λιπαρά (που αυξάνουν τη χοληστερίνη όταν τα τρώμε σε μεγάλες ποσότητες).

Φουντούκια

Διατροφική αξία: Είναι πολύ πλούσια σε λιπαρά και κυρίως σε «καλά» μονοακόρεστα (από τα συνολικά λιπαρά τους, το 76% είναι μονοακόρεστα). Μας δίνουν πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς και ιχνοστοιχεία, όπως κάλιο, μαγνήσιο και φώσφορο.

Καρύδια

Διατροφική αξία: Είναι πλούσια σε φυτικές στερόλες, έχουν μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών ουσιών (όπως σελήνιο και ψευδάργυρο), δίνουν πολύ μαγνήσιο, κάλιο, φώσφορο, λίγο σίδηρο, καθώς και βιταμίνη Ε. Μία χούφτα καρύδια μάς δίνουν τόση βιταμίνη Ε όση και μισό φλιτζάνι ελαιόλαδο. Το σπουδαιότερο ίσως είναι η περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη Κ, μια βιταμίνη που συντίθεται κυρίως στο έντερο, αλλά τα καρύδια την προσφέρουν σε μεγαλύτερη ποσότητα.

Καλό είναι να αποφύγετε όλους τους ξηρούς καρπούς που τους έχει προστεθεί ζάχαρη, αλάτι διότι η προσθήκη αλατιού και ζάχαρης  μετατρέπει ένα υγιεινό σνακ σε ανθυγιεινό.

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακο τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Pilates και Οστεοπόρωση

Μέθοδος Pilates

Το pilates είναι μια μέθοδος ασκήσεων σώματος που εκτελείται σε στρώμα, χρησιμοποιώντας μόνο  το βάρος του σώματος ή ήπια επιβάρυνση από διάφορα όργανα όπως Pilates ball,foam roller, pilates ring κ.α. Περιέχει μία ποικιλία ασκήσεων που επιτρέπουν στο σώμα να αντιστέκεται σε βάρη και πίεση και μπορούν να ενισχύσουν το χτίσιμο των οστών.

Κύριος στόχος των ασκήσεων είναι η ευθυγράμμιση του σώματος (διόρθωση μυϊκών ανισορροπιών όπως κύφωση, διόρθωση στάσης κ.τ.λ.) και ενδυνάμωση των οστών μέσα από ασκήσεις φόρτισης των αρθρώσεων και όλων των μυϊκών ομάδων. Ενισχύει, την ισορροπία, βελτιώνει τη στάση σώματος καθώς και την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Το ασκησιολόγιο αυτό επιτυγχανει καλύτερη οστική μάζα στους νέους, και στους ενήλικες να διατηρήσουν υγιή οστά, επιβραδύνοντας τη μείωση της οστικής πυκνότητας σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Το Pilates, επιμηκύνει τη σπονδυλική στήλη, την ευθυγραμμίζει με τη λεκάνη, τα ισχία, τα πόδια, τους ώμους και το κεφάλι ενώ ταυτόχρονα δυναμώνει τους μύες με ισορροπημένο τρόπο, ώστε να διατηρείται η σωστή στάση του σώματος. 

Μεγάλο ποσοστό ατόμων με οστεοπόρωση, υποφέρουν και από κύφωση της πλάτης. Η λάθος στάση του σώματός δημιουργεί άλγη  λόγω ανισσοροπίας σώματος. Όταν οι μύες τεντώνουν και δυναμώνουν στα σωστά σημεία, όπως γίνεται στο Pilates, υπάρχει καλύτερος συντονισμός και ισορροπία. Έτσι το σώμα υποστηρίζεται καλύτερα, διατηρώντας ευκολότερα μια όρθια ισορροπημένη και σωστή θέση, μειώνοντας το κίνδυνο κατάγματος.

Για να είναι ασφαλής η μέθοδος Pilates σε άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση, ο εκπαιδευτής Pilates θα πρέπει να έχει ειδικές γνώσεις γύρω από την οστεοπόρωση και να γνωρίζει τις προφυλάξεις που ισχύουν για τους πελάτες με αυξημένο κίνδυνο για κάταγμα.

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακο τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Τροφές που επηρεάζουν την απορρόφηση ασβεστίου από τον οργανισμό

Ο ανθρώπινος οργανισμός, μπορεί να απορροφήσει μέχρι και το 60% του προσλαμβανόμενου ασβεστίου απο τις τροφές. Όσο αυξάνονται οι ανάγκες του οργανισμού για ασβέστιο (όπως Θηλάζουσες), τόσο αυξάνεται και η απορρόφησή του. Υπό φυσιολογικές συνθήκες μια απορρόφηση της τάξης του 20-30% θεωρείται καλή και πραγματοποιήται κυρίως στα πρώτα τρία τέταρτα του λεπτού εντέρου. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες τροφές που μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση ασβεστίου είτε θετικά είτε αρνητικά.

Για τη καλύτερη απορρόφηση ασβεστίου από τον οργανισμό συνδετικός κρίκος είναι η βιταμίνη D :

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, απαραίτητη για την απορρόφηση ασβεστίου στον οργανισμό και συμμετέχει ενεργά στη δημιουργία ενός υγιή σκελετου.

• §   Το γάλα συνήθως είναι ενισχυμένο σε βιταμίνη D όπως και τα δημητριακά του πρωινού, άλλα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D, είναι, τα παχιά ψάρια (ρέγκα, σκουμπρί, σολομός, σαρδέλα και τόνος), το συκώτι, ο κρόκος του αυγού, το βούτυρο, το τυρί κλπ. Επίσης εξίσου σημαντική είναι η έκθεση του δέρματος στο φως του ήλιου χωρίς αντιλιακή προστασία (τις επιτρεπόμενες ώρες) αρκετές φορές την εβδομάδα. 
• 
  
• §   Η προτίμηση γαλακτοκομικών προϊόντων που περιέχουν λακτόζη, (εφόσον δεν υπάρχει πρόβλημα δυσανεξίας στη λακτόζη), βελτιώνει την απορρόφηση του ασβεστίου.
• §      Η υπερβολική πρόσληψη φωσφόρου, μπορεί να παρεμποδίσει την απορρόφηση του ασβεστίου, ενώ σε επαρκή ποσότητα βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου και, παράλληλα, μειώνει την αποβολή του απο τα ούρα. Τροφές πλούσιες σε φώσφορο είναι ορισμένα είδη τυριού, αλλά κυρίως τα ψάρια, το μοσχάρι, το χοιρινό, οι αγκινάρες και τα μανιτάρια, τα οποία συστήνεται να μην συνδυάζουμε με τις πηγές ασβεστίου.
• §  Περιορισμός στην κατανάλωση κρέατος στις 5-6 oz την ημέρα και των αεριούχων ποτών στα 8-12 oz την ημέρα. Η κατανάλωση πρωτεϊνών με μέτρο αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου, λόγω σχηματισμού εύκολα απορροφήσιμων αλάτων του με τα αμινοξέα λυσίνη και αργινίνη. Οι μεγάλες ποσότητες, όμως, πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης (π.χ. κρέας) συντελούν στην αυξημένη αποβολή του ασβεστίου με τα ούρα.
• §    Η διατροφή υψηλή σε αλάτι εμποδίζει την απορρόφηση του ασβεστίου. Συνιστώμενη ποσότητα είναι 2-4g αλατιού ημερησίως
• §   Σε δίαιτά υψηλή σε οξαλικά (π.χ. σπανάκι και άλλα πράσινα λαχανικά), φυτικά οξέα (π.χ. σιτηρά και ολόκληρα όσπρια) ή φυτικές ίνες, αναστέλεται η απορρόφηση ασβεστίου 
• §  Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφηση ασβεστίου είναι,η χρήση κορτικοστεροειδών, αντιεπιληπτικών,το καπνισμα, το αλκοόλ το στρες, η έλλειψη σωματικής άσκησης και η πρόοδος της ηλικίας.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη για ασβέστιο και βιταμίνη D

Ηλικιακή ομάδα	Ασβέστιο (mg/ημέρα)	Βιταμίνη D (IU/ημέρα)
1-3 ετών	700	600
4-8 ετών	1000	600
9-18 ετών	1300	600
19-50 ετών	1000	600
51-70 ετών άνδρες	1000	600
51-70 ετών γυναίκες	1200	600
>70 ετών	1200	800
14-18 ετών εγκυμονούσες/ θηλάζουσες	1300	600
>19 ετών εγκυμονούσες/ θηλάζουσες	1000	600

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακο τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Η κυριότερη πηγή ασβεστίου είναι το γάλα και τα προϊόντα του

Το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί αποτελούν κύριες πηγές ασβεστίου, ριβοφλαβίνης, πρωτεΐνης, βιταμίνης Β12 καθώς και πηγές βιταμινών Α και D (σε περίπτωση εμπλουτισμού). Το ασβέστιο του γάλακτος είναι πιο εύκολα αξιοποιήσιμο απο τον οργανισμό,λόγω σύστασης και μορφής. Συνιστάται, ανάλογα το εκάστοτε διατροφικό πλάνο,η προτεινόμενη ποσότητα  ασβεστίου σε μερίδες, να λαμβάνεται στο μεγαλύτερο της μέρος από την πρόσληψη γάλακτος, κυρίως όσον αφορά τα παιδιά, τους εφήβους και τις γυναίκες σε περίοδο εγκυμοσύνης.

Η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα ασβεστίου μέσω γάλατος και γαλακτοκομικών που είναι απαραίτητη για παιδία, εφήβους κι ενήλικες είναι η εξής:

Τί εννοούμε μερίδα:

1 Ισοδύναμο μερίδας ισούται με 1 φλιτζάνι φρέσκο γάλα ή γιαούρτι ή 45 γρ. τυρί

Επίσης 1 ποτήρι γάλα παρέχει την ίδια ποσότητα ασβεστίου στον οργανισμό με:

• §  150γρ. γιαούρτι
• §  30γρ. παρμεζάνα, γραβιέρα
• §  40γρ. Gouda, Edam, κεφαλοτύρι
• §  70γρ. τυρί φέτα
• §  2,5 φλιτζάνια μπρόκολο, βρασμένο
• §  2 φλιτζάνια βρασμένα όσπρια φασόλια
• §  120γρ. αμύγδαλα
• §  7 φλιτζάνια βρασμένο σπανάκι

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

με μεταπτυχιακο τιτλο σπουδών στα

Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Η συνολική υγεία έχει βελτιωθεί στις αναπτυγμένες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες, ως αποτέλεσμα να αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής, με παράλληλη άνοδο του σωματικού βάρους, και αλλαγές στη σύσταση σώματος. Αντίστοιχα, συνδέεται με ακόλουθες χρόνιες παθήσεις και μεταβολικές διαταραχές, που οδηγούν σε κακή ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα (1):

1. Το μεταβολικό σύνδρομο (MS), το οποίο περιλαμβάνει τη συσσώρευση κοιλιακού λίπους, την αντίσταση στην ινσουλίνη (IR), δυσλιπιδαιμία (αύξηση των τριγλυκεριδίων και της LDL χοληστερόλης, μείωση της HDL χοληστερόλης), υπέρταση και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔΤ2).

2. Η καρδιαγγειακή νόσος, ως συνέπεια της συνύπαρξης των παραγόντων κινδύνου.

3. Η αναπνευστική ανεπάρκεια και άπνοια ύπνου, λόγω μηχανικής συμπίεση των πνευμόνων και/ή οίδημα των μαλακών ιστών του φάρυγγα.

4. Η αρθρίτιδα, ως αποτέλεσμα των αυξημένων φορτίων στα οστά.

5. Η υπερουριχαιμία και χολολιθίαση, λόγω ειδικών διαιτών.

6. Η νεφρολιθίαση, λόγω υπερφόρτωσης ασβεστίου και μειωμένου ph των ούρων.

7. Ο καρκίνος (προστάτη, νεφρών, ουροδόχου κύστης, παχέως εντέρου), που συνδέεται ισχυρά με τις αντιποκίνες (κυτοκίνες –κυτταρικής σηματοδότησης πρωτεΐνες) οι οποίες εκκρίνονται  από το λιπώδη ιστό και που σχετίζονται με αυξημένη φλεγμονή.

Η σύσταση σώματος στη γήρανση του άνδρα

Η γήρανση του ανθρώπου σχετίζεται με σημαντικές αλλαγές στη σύσταση του σώματος, συμπεριλαμβανομένου μιας σταδιακής μείωσης της άλιπους μάζας(FFM), ενώ η λιπώδης μάζα(FM) αυξάνεται (ακόμη και χωρίς ταυτόχρονη αύξηση σωματικού βάρους).

Η μείωση της FFM οφείλεται κυρίως στη μείωση της μυϊκής μάζα (ΜΜ) ειδικά των σκελετικών μυών (SM), οδηγώντας σε μια κατάσταση που ονομάζεται σαρκοπενία. Η σαρκοπενία είναι αποτέλεσμα της μειωμένης  πρόσληψης πρωτεϊνών, της ελαττωμένης μυϊκής πρωτεινοσύνθεσης της οστικής μάζας (BM) της περιορισμένη φυσικής δραστηριότητας και του συνολικού νερού του σώματος (TBW).

Παρατηρείται επίσης ανακατανομή του σωματικού λίπους και FFM(σχετική μείωση στην περιφερειακή FFM λόγω της μείωσης SM), με μεγαλύτερη αύξηση ενδοκοιλιακού λίπους, ενδομυϊκού και ενδοηπατικού λίπους σε σύγκριση με το υποδόριο λίπος στην κοιλιά, το μηρό και τη κνήμη. Η κεντρική και σαρκοπενική παχυσαρκία του ηλικιωμένου συνδέεται με μυοσκελετικές παθήσεις, δυσκινησία, δυσκολία αντοχής, καθώς και μεταβολικά συνοδά νοσήματα(2).

 Αξιολόγηση της παχυσαρκίας

Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) [βάρος (kg)/ύψος (m²)] δεν είναι πολύ ασφαλής δείκτης της περίσσειας λιπώδους ιστού και των συναφών κινδύνων κατά τη γήρανση του ανθρώπου. Η MM μειώνεται και η FM αυξάνεται, με ταυτόχρονη ανακατανομή του λίπους. Επιπλέον, το ύψος, συνήθως, μειώνεται μέχρι 3-5 εκατοστά λόγω συμπιεσμένων σπονδύλων, από κύφωση και οστεοπόρωση. Ως εκ τούτου, ο ΔΜΣ θα πρέπει να συνδυάζεται με την περίμετρο της μέσης (WC) ή η αναλογία μέσης-ισχίων (WHR), για κατατοπιστικότερη αξιολόγηση της κεντρικής παχυσαρκίας και ενδοκοιλιακού λίπους. Ωστόσο, η WC πάνω από 102 εκατοστά δείχνει ένα ανεξάρτητο παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου (3).

Ενεργειακό ισοζύγιο ηλικιωμένου άνδρα

Το ποσοστό  λίπους του σώματος εξαρτάται από το ενεργειακό ισοζύγιο, το οποίο είναι  προϊόν της προσλαμβανόμενης και δαπανώμενης ενέργειας.

Κατά τη γήρανση, η ενεργειακή πρόσληψη συνήθως μειώνεται (ανορεξία γήρανσης), λόγω, αδυναμίας πρόσληψης  κατάλληλης τροφής ή εξαιτίας της μειωμένης αίσθησης  πείνας και αυξημένο αίσθημα κορεσμού (4).

Οι γαστροπεπτιδικές ορμόνες, αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των ρυθμιστών της όρεξης και ταξινομούνται σε  ανορεξιογόνες ορμόνες [π.χ. πεπτίδιο τυροσίνη τυροσίνη (ΡΥΥ), όμοιο με γλυκαγόνη πεπτίδιο-1, πολυπεπτίδιο του παγκρέατος, οξυμοντουλίνη και χολοκυστοκινίνη (CCK)] και ορεξιογόνες  ορμόνες (π.χ. γκρελίνης, ορεξίνης, νευροπεπτίδιο Y). Υπό κανονικές συνθήκες, η όρεξη μειώνεται ως αποτέλεσμα χαμηλών συγκεντρώσεων του ορεξιογόνου νευροπεπτιδίου Υ (NPY) και ενδογενών οπιοειδών, προωθώντας μηχανισμούς κορεσμού. Καθώς προχωράει η ηλικία, παρατηρείται μια αύξηση  στις ανορεξιογόνες ορμόνες (PYY) με παράλληλη μείωση των ορμονών της πείνας (γκρελίνη). Η περαιτέρω συμβολή στη μείωση της όρεξης και κατανάλωσης οφείλεται σε ψυχολογικές (κατάθλιψη), κοινωνικές (συνταξιοδότηση) και οικονομικές αιτίες, που τείνουν να απομονώσουν  τον ηλικιωμένο με αντίκτυπο στην όρεξή του.  

Ο μεταβολικός ρυθμός ηρεμίας (RMR) είναι μια σημαντική συνιστώσα ελέγχου  ομοιόστασης της ενέργειας και αναφέρεται στην ποσότητα των θερμίδων που απαιτούνται για να διατηρηθεί η φυσιολογική κυτταρική και μοριακή λειτουργία ώστε να καλυφθούν οι καρδιοαναπνευστικές ανάγκες σε κατάσταση ηρεμίας. Ο RMR μειώνεται με τη πάροδο του χρόνου ελαττώνοντας  την συνολική κατανάλωση ενέργειας και συμβάλλοντας περαιτέρω στη μείωση ΜΜ και την ανακατανομή του λίπους. Η μεταγευματική θερμογένεση (PPT) είναι μια άλλη συνιστώσα ελέγχου ενέργειας που συμβάλλει στην αύξηση θερμίδων μετά από ένα γεύμα, η οποία μειώνεται σταδιακά με την πάροδο της ηλικίας.

Διάφορες παράμετροι, όπως αρθριτικές διαταραχές, η πνευμονική ή καρδιακή ανεπάρκεια και η δυνητική μείωση άσκησης οδηγεί σε σημαντική μείωση της φυσικής δραστηριότητας στους ηλικιωμένους άντρες με αποτέλεσμα, μειωμένη ενεργειακή δαπάνη (5).

Ενδοκρινολογία του ηλικιωμένου άνδρα

Οι βασικές ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της γήρανσης είναι:

1. Σωματοπενία, που είναι η μείωση έκκρισης της αυξητικής ορμόνης (GH) καθώς και μεταβολές στην έκκριση της.

2. Όψιμος υπογοναδισμός (LOH), που είναι η μείωση συγκέντρωση της τεστοστερόνης (Τ).

3. Αλλαγές στη λειτουργία του θυρεοειδούς.

4. Αλλαγές στη λειτουργία των επινεφριδίων.

5. Αλλαγές στην έκκριση πεπτίδιων (λεπτίνη, γκρελίνη) που σχετίζονται με τη κεντρική ρύθμιση της όρεξης.

6. Αλλαγές στην ευαισθησία της ινσουλίνης.

7. Αλλαγές στην έκκριση μελατονίνης τη νύχτα.

1.Σωματοπενία

Η αυξητική ορμόνη(GH) ή σωματοτροπίνη ρυθμίζει τη μάζα σώματος , την ανάπτυξη των οστών, τον αναβολισμό των μυών και τη λιπόλυση. Η GH μειώνει FM και αυξάνει MM ενώ η μείωση των συγκεντρώσεων GH που εμφανίζεται φυσικά, είναι μέρος της διαδικασίας γήρανσης, και ονομάζεται σωματοπενία. Η προοδευτική μείωση του ρυθμού έκκρισης της GH είναι αποτέλεσμα μειωμένης απελευθέρωσης ορμονών της υπόφυσης, λόγω αλλοιώσεων της εκκριτικής δράσης της GH-ορμόνη (GHRH) και των σωματοστατίνων (SS).

Η GH απαντάται όταν η δράση κεντρικών ερεθίσματων (ύπνος, ντοπαμίνη) εμφανίζεται μειωμένη, ως αποτέλεσμα αύξησης της έκκρισης των SS, όπου υπό φυσιολογικές συνθήκες  προκαλεί  μειωμένη έκκριση GHRH, άνω της ηλικίας των 50 ετών. Ως επακόλουθο, ο ρυθμός έκκρισης  GH μειώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας καθώς και η κορύφωση της GH είναι μειωμένη κατά τη διάρκεια της νύχτας . Επιπλέον,GH-δεσμευτική πρωτεΐνη (GHBP) και ινσουλίνη-αυξητικού  παράγοντα IGF -1 και IGF- 2 μειώνονται επίσης.

Οι κύριες συνέπειες της  σωματοπενίας είναι η παχυσαρκία και οι αλλαγές στη σύσταση του σώματος (δυσλιπιδαιμία, αυξημένη FMκαι μειωμένη MM, μειωμένη πυκνότητα οστών και  ικανότητας άσκησης), οι οποίες ευνοούν την κοιλιακή κατανομή λίπους και σε συνδυασμό με το κατεστραμμένο μεταβολικό προφίλ, σχετίζεται με τη μειωμένη καρδιαγγειακή λειτουργία (6).

2. Όψιμη έναρξη του υπογοναδισμού

Η όψιμη έναρξη του υπογοναδισμού (LOH)ορίζεται ως η βαθμιαία μείωση των συγκεντρώσεων τεστοστερόνης (Τ), η οποία συμβαίνει με την ηλικία. Η LOH μπορεί να χαρακτηρίζεται με την παρουσία τουλάχιστον τριών σεξουαλικών συμπτωμάτων που συνδέονται με μείωση συγκεντρώσεων ολικής τεστοστερόνης (ΤΤ) και ελεύθερης τεστοστερόνης (FT). Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας γήρανσης οι συγκεντρώσεις ΤΤ, FT και βιοδιαθέσιμης τεστοστερόνης (BT) σταδιακά μειώνονται, ενώ αυξάνονται οι συγκεντρώσεις της σφαιρίνης που δεσμεύει τις φυλετικές ορμόνες.

Εκτός της αλλοιωμένης κεντρικής ρύθμισης των στεροειδών του φύλου, λόγω μείωσης έκκρισης γοναδοτροπίνης GnRH, η παραγωγή τεστοστερόνης θα μπορούσε να μειωθεί επίσης λόγω αλλαγών που παρατηρούνται στο επίπεδο των όρχεων, λόγω διαταραχών των ενζύμων που απαιτούνται για την στεροειδογένεση και αυξημένη παραγωγή ελευθέρων ριζών οξυγόνου, με αποτέλεσμα κεντρικού τύπου παχυσαρκία.

3. Λειτουργία του θυρεοειδούς

Η διαδικασία της γήρανσης συνδέεται με διάφορες αλλαγές στη παραγωγή ορμονών του θυρεοειδούς, του μεταβολισμού και της δράσης. Με τη πάροδο του χρόνου, ο ορός της θυρεοειδούς ορμόνης (TSH), και της τριιωδοθυρονίνης (Τ3, FT3) μειώνονται, οι συγκεντρώσεις θυροξίνης (Τ4, fT4) παραμένουν αμετάβλητες, ενώ αντίστροφα οι συγκεντρώσεις Τ3 και αντισώματων του θυρεοειδούς (anti-Tg, anti-ΤΡΟ) αυξάνονται. Η βιολογική δραστικότητα των θυρεοειδικών ορμονών ελαττώνεται , λόγω διαφόρων αλλαγών του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-θυρεοειδή. Η χαμηλή απόκριση των ιστών στη δράση των θυρεοειδικών ορμονών έχει ως αποτέλεσμα μείωση του βασικού μεταβολικού ρυθμού (BMR), οδηγώντας σε παχυσαρκία.

4. Λειτουργία των επινεφριδίων

Η λειτουργία των επινεφριδίων (έκκριση κορτιζόλης) είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή και την ευεξία. Κατά τη γήρανση, λόγω  χρόνιου στρες, παρατηρείται μια αύξηση στη συγκέντρωσης κορτιζόλης. Η αύξηση της νυχτερινής συγκέντρωσης κορτιζόλης , συμβάλλει σε καθυστερημένη καταστολή έκκρισης της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης (ACTH:  Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη, διεγείρει τη σύνθεση γλυκοκορτικοειδών  με ακολουθία τη χορήγηση εξωγενούς κορτιζόλης. Η δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA στεροειδές, που παράγεται στα επινεφρίδια) έχει χαρακτηριστεί ως «η πηγή της νεότητας» λόγω του ότι τα χαμηλά επίπεδα DHEA συνδέονται με πολλές πτυχές της γήρανσης, όπως η IR, παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, η κατάθλιψη και η καθυστερημένη αντίδραση του ανοσοποιητικού τα οποία αυξάνονται με την ηλικία. Στο πέρασμα των χρόνων, παρατηρείται, αύξηση των συγκεντρώσεων κορτιζόλης και μείωση των DHEA και DHEA-S  όπου οδηγούν σε λειτουργική διαφοροποίηση του άξονα των επινεφριδίων, με συνέπεια μείωση της ΜΜ, αύξηση της FM και αλλαγή στην κατανομή του τελευταίου όπου συμβάλλει στην εμφάνιση της κεντρικής  παχυσαρκίας (7).

5. Η λεπτίνη, γκρελίνη και η αδιπονεκτίνη

Η λεπτίνη και οι εντερικές ορμόνες ασκούν καθοριστικό ρόλο στην ρύθμιση της όρεξης και της διαχείρισης βάρους. Η λεπτίνη εμπλέκεται στη ρύθμιση πρόσληψης τροφής και κατανάλωσης ενέργειας, την αποθήκευση του λίπους και τη σηματοδότηση ινσουλίνης. Δρα ως σήμα κορεσμού, αλλά είναι επίσης προστατευτική σε καταστάσεις μειωμένης πρόσληψης ενέργειας και μειωμένα αποθέματα σωματικού λίπους . Η λεπτίνη δρα στους νευρώνες του υποθάλαμου άμεσα ή έμμεσα στη ρύθμιση άλλων πλανόδιων ορμόνων (π.χ., ορμονών του θυρεοειδούς, τα στεροειδή φύλου, και GH), με αποτέλεσμα να πάρει μέρος σε πολλές σχετιζόμενες με την παχυσαρκία αλλαγές.

Κατά τη διάρκεια της γήρανσης, ελαττώνεται η δράση της λεπτίνης αναφορικά με την κατανάλωση τροφίμων, τη κατανομή λίπους και την επιρροή της ινσουλίνης, λόγω μειωμένης ευαισθησίας στην ινσουλίνη.

Η έλλειψη λεπτίνης, έχει ως αποτέλεσμα νευροενδοκρινείς ελλείψεις, καθώς και αναπαραγωγικές  ανωμαλίες των οστών και του μεταβολισμού, λόγω δυσλειτουργίας των αντιστοίχων αξόνων (8). Στον γηράσκοντα παχύσαρκο όμως, υπάρχει επίσης αυξημένη αντίσταση λεπτίνης και δυσανάλογη αύξηση των συγκεντρώσεων της συγκριτικά με το λίπος.

Η γρελίνη είναι μία ορμόνη, η οποία είναι υψηλή σε κατάσταση νηστείας και μειώνεται μετά από ένα γεύμα. Αυξάνεται  τόσο σε κεντρικό επίπεδο από την υπόφυση, όσο  και περιφερειακά, από το στομάχι. Οι συγκεντρώσεις γκρελίνης, μειώνονται κατά τη γήρανση, δρώντας προς το αίσθημα πληρότητας με μικρότερες μερίδες (9).

Η αδιπονεκτίνη είναι μέλος  λιπωδών-εκκρινόμενων πρωτεϊνών που ονομάζονται αδιποκυτοκίνες. Η αδιπονεκτίνη λειτουργεί ως ινσουλινο ευαίσθητος παράγοντας με μείωση ηπατικής παραγωγής γλυκόζης και ενίσχυση της δράσης της ινσουλίνης στο ήπαρ. Οι συγκεντρώσεις της είναι μειωμένες σε κατάσταση ινσουλινοαντίστασης και αυξημένες σε ινσουλινοευαισθησία,, όπως με την απώλεια βάρους. Επιπρόσθετα αυξάνει τη  λιποπρωτεϊνική λιπάση και μειώνει συγκεντρώσεις λιπιδίων, αυξάνοντας την παραγωγή νιτρικού οξειδίου σε ενδοθηλιακά κύτταρα, επάγει την αγγειογένεση και μεσολαβεί σε αντιφλεγμονώδη και αντιαθηρογόνες δράσεις .

Σε ηλικιωμένους άνδρες άνω των 70 ετών παρατηρείται υψηλότερη συγκέντρωση αντιπονεκτίνης πλάσματος από άνδρες μικρότερης ηλικίας, αυτό οφείλεται  πρώτον, στη Τ, που προτρέπει την μείωση συγκεντρώσεων αδιπονεκτίνης σε ηλικιωμένους, ασκώντας ασθενέστερη καταστολή της και, αφετέρου, στη μείωση της νεφρικής λειτουργίας ως αποτέλεσμα μειωμένης εκκαθάρισης αδιπονεκτίνης  (10). Από την άλλη πλευρά, οι ηλικιωμένοι με χαμηλές συγκεντρώσεις Τ, δείχνουν μια μείωση συγκεντρώσεων στην HDL χοληστερόλη και αδιπονεκτίνης, που συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

6. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη

Η ευαισθησία στην ινσουλίνη, είναι ένας σημαντικός παράγοντας παχυσαρκίας και MS, καθώς και προδιαθεσικός παράγοντας ανάπτυξης ΣΔΤ2.

Με τη γήρανση, παρατηρείται μείωση δράσης της παγκρεατικής β-κυττάρων, η οποία συχνά συνοδεύεται με αύξηση της A-fetouin (γλυκοπρωτεΐνη ήπατος που σχετίζεται με κοιλιακή παχυσαρκία), IR και ανάπτυξη του ΣΔΤ2. Η κεντρική παχυσαρκία, η οποία είναι  αποτέλεσμα της ανακατανομής  λίπους παρατηρείται στους ηλικιωμένους , ενώ ο μηχανισμός που οδηγεί στην συσσώρευση της αδιποκίνης οφείλεται σε ένα  σύμπλεγμα οντοτήτων που ονομάζεται MS. Στην κοιλιακή παχυσαρκία, η ανακατανομή λίπους συμβάλλει σε μειωμένες συγκεντρώσεις της αδιπονεκτίνης, η οποία υπό κανονικές συνθήκες, θα ευνοούσε την ευαισθησία στην ινσουλίνη των ιστών, καθώς και του ενδοθηλίου(11).

7. Η μελατονίνη

Το εύρος νυκτερινής κορυφής της μελατονίνης φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα μεταξύ 4 και 7 ετών. Έπειτα, Οι συγκεντρώσεις της ελαφρώς μειώνονται και παραμείνουν σταθερές μέχρι 35-40 ετών, ενώ στη μετέπειτα ενήλικη ζωή, πέφτουν και πάλι σταδιακά. Πολλοί άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας συχνά παραπονιούνται για αϋπνία ή διαταραχές ύπνου, στη συνολική ψυχική υγεία, τη γνωστική λειτουργία και την κοινωνική ζωή και οδηγεί σε ένα αίσθημα κακής ποιότητας ζωής . Η γήρανση έχει συσχετισθεί με μειωμένη έκκριση της μελατονίνης τη νύχτα, η οποία, με τη σειρά της, μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη ΣΔΤ2  και MS (12).

Παθοφυσιολογική σχέση μεταξύ της γήρανσης αντρών, την παχυσαρκία και τις επιπλοκές τους.

BM: οστικής μάζας CCK: χοληκυστοκινίνη FFM: χωρίς λίπος FM: μάζα του λίπους GH: αυξητική ορμόνη GLP-1: όμοιο με γλυκαγόνη πεπτίδιο-1 LOH: όψιμης έναρξης υπογοναδισμός MM:μυϊκή μάζα ΝΡΥ: νευροπεπτίδιο PP: παγκρεατικό πολυπεπτίδιοPPT: μεταγευματική θερμογένεση PYY: πεπτίδιο τυροσίνη τυροσίνη RMR: μεταβολικού ρυθμού ηρεμίας SHBG: σεξουαλική ορμόνη-δεσμευτική σφαιρίνη SMM: σκελετική μυϊκή μάζα Τ: η τεστοστερόνη

Ταλαμάγκα Θεανώ

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

MSc  στα Μεταβολικά νοσήματα οστών

της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Pilates Mat-Props &  Osteoporosis instructor

Βιβλιογραφία:

(1) Mokdad AH, Serdula MK, Dietz WH, et al. The spread of the obesity epidemic in the United States, 1991–1998. JAMA 1999;282:1519–22.

(2) Vincent HK, Vincent KR, Lamb KM. Obesity and mobility disability in the older adult. Obes Rev 2010;11:568–79.

(3) Zamboni M, Mazzali G, Zoico E, et al. Health consequences of obesity in the elderly: a review of four unresolved questions. Int J Obes (Lond) 2005;29:1011–29.

(4) Kmiec Z. Central control of food intake in aging. Interdiscip Top Gerontol 2010;37:37–50.

(5) Volkert D, Sieber CC. Protein requirements in the elderly. Int JVitam Nutr Res 2011;81:109–19.

(6) Sattler FR, Castaneda-Sceppa C, Binder EF, et al. Testosterone and growth hormone improve body composition and muscle performance in older men. J Clin Endocrinol Metab 2009;94: 1991–2001

(7) Mariotti S. Thyroid function and aging: do serum 3,5,3'- triiodothyronine and thyroid-stimulating hormone concentrations give the Janus response? J Clin Endocrinol Metab 2005;90:6735–7.

(8) Moon HS, Dalamaga M, Kim SY, et al. Leptin's role in lipodystrophic and nonlipodystrophic insulin-resistant and diabetic individuals. Endocr Rev 2013 In press.

(9) Vincent RP, Ashrafian H, leRoux C. Mechanisms of disease: the role of gastrointestinal hormones in appetite and obesity. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol 2008;5: 268–77.

(10) Adamczak M, Rzepka E, Chudek J, et al. Ageing and plasmaadiponectin concentration in apparently healthy males and females. Clin Endocrinol (Oxf) 2005;62:114–8.

(11) Isobe T, Saitoh S, Takagi S, et al. Influence of gender, age and renal function on plasma adiponectin level: the Tanno and Sobetsu study. Eur J Endocrinol 2005;153:91–8.

(12) Rios ER, Venâncio ET, Rocha NF, et al. Melatonin: pharmacological aspects and clinical trends. Int J Neurosci 2010;120: 583–90.